علم حديث و مراحل تاريخی آن

چکیده

این مقاله به بررسی علم حدیث، تعاریف و مراحل تاریخی آن می‌پردازد. علم حدیث به دو شاخه تقسیم می‌شود:

1.      علم روایت حدیث: شامل گفتار، کردار، تقریرات و صفات پیامبر صلی الله علیه وسلم و صحابه و تابعین است و هدف آن حفظ، ضبط و بررسی صحت احادیث است.

2.      علم درایت حدیث: شامل شناخت قوانین و احوال سند و متن است تا حدیث صحیح از غیر صحیح تمیز داده شود.

فواید علم حدیث: جلوگیری از تحریف دین، جلوگیری از تساهل در روایت، پاکسازی خرافات و تربیت عقل‌های درست‌اندیش.

مراحل تاریخی علم حدیث:

·        نشأت و ظهور: عصر صحابه، حفظ احادیث با اخلاص، آغاز ثبت برخی صحیفه‌ها.

·        تکامل: قرن دوم تا آغاز قرن سوم، تدوین و جمع‌آوری احادیث، نقد رجال و جرح و تعدیل.

·        تدوین حدیث: قرن سوم تا نیمه قرن چهارم، تألیف کتب مستقل احادیث مانند صحیح بخاری و مسلم.

·        تجلی تألیفات: نیمه دوم قرن چهارم تا اوایل قرن هفتم، گردآوری و استدراک مطالب و انتشار مؤلفات مرجع

·        پختگی و کمال: قرن هفتم تا دهم، اوج تألیف در علوم حدیث و نگارش کتب مهم توسط بزرگان مانند ابن الصلاح و امام نووی.

·        رکود و جمود: قرن دهم تا چهاردهم، کاهش نوآوری و تحقیق، گرایش به مختصرات و نظم و نثر ساده.

·        تحرک و نشاط: از قرن چهاردهم تا امروز، واکنش به شبهات و تحریفات، تألیف و چاپ رساله‌ها و کتاب‌های نقد و شرح احادیث.

در نتیجه، علمای اسلام از عهد پیامبر صلی الله علیه وسلم تاکنون تلاش کرده‌اند احادیث را حفظ، نقد، شرح و بسط دهند و راه تشخیص حدیث صحیح از ضعیف را برای همه امت باز نگه داشته‌اند.